Ruil je rijk: handelsspel voor museum Nieuwland

Onze eigen goeie ouwe IJsselmeer was vroeger een veel spannender plek dan je zou denken. Het inmiddels getemde water was voorheen een echte zee met echte scheepvaart waar volop handel werd gedreven. Schepen en schippers trotseerden met gevaar voor eigen leven de woeste baren van de Zuiderzee. Woeste baren, is dat niet wat overdreven? Nou nee, want het relatief veilige binnenmeer zoals we het IJsselmeer nu kennen, zo is het nog maar kort.

Verborgen schatten uit de Zuiderzee
Voor de afsluiting in 1932 door de afsluitdijk zijn er honderden schepen vergaan; ondiepten, zandplaten, dichtslibbende vaargeulen gecombineerd met stormen waarbij het behoorlijk kon spoken, maakten de Zuiderzee tot een water dat je serieus moest nemen. “Flevoland is met 430 vindplaatsen van wrakken het grootste droge scheepskerkhof ter wereld. De jongste provincie van Nederland is een ware maritieme schatkist,” aldus de website van museum Nieuwland. In de tentoonstelling Verborgen Schatten is een unieke verzameling gevonden voorwerpen uit wrakken te zien. En wij maakten een spel dat bij het verhaal van die levendige handel op de Zuiderzee hoort.

Navigeren, ruilen, opzoeken en helpen
In het Handelsspel zijn jij en je familieleden handelaars op een schip op de Zuiderzee. Bij de start van het spel krijgen gezinnen een mand met een missie, drie stuks ruilwaar en vier rollen. Elke rol kan weer iets anders. De schipper mag navigeren, de handelaar mag ruilen, de onderzoeker zoekt het antwoord op vragen en de matrozen mogen iedereen helpen. De missies bepalen het doel van de handelsreis: is je missie Oorlog? Dan moet je op zoek naar wapens en metalen voorwerpen van een hoge waarde. Missie Handelen op het water? Dan heeft de kapitein van het schip voorraden nodig om te verhandelen en moet de bemanning op zoek naar lading en scheepsuitrusting.

Handelen maar!
Als de rollen verdeeld zijn gaat het spel van start. De schipper rolt met de speciale winddobbelsteen om te bepalen uit welke hoek de wind waait. Met behulp van een kompas loopt het gezin door de tentoonstellingsruimte op zoek naar de eerste haven. Elke haven bestaat uit een kist met ruilwaar die correspondeert met echte gevonden schatten in de Zuiderzee: aardewerk, eieren, turf (ook wel bruin goud genoemd), wapens, noem maar op. Elk voorwerp heeft een bepaalde waarde en het is zaak voor de handelaar om de waar uit het eigen mandje (lees: eigen schip) zo te ruilen dat aan het eind van het spel, na vijf havens, de juiste goederen met de hoogste waarde zijn verzameld.

Missie geslaagd?
Bij de havens is ook de onderzoeker aan beurt: op elk type handelswaar staat niet alleen de waarde maar ook een vraag die verwijst naar de tentoonstelling zelf. Zo moet de onderzoeker bijvoorbeeld zien te achterhalen wat het verschil is tussen een sabel en een rapier, door naar de juiste kast te gaan waar ze te zien zijn. Met kleine stickertjes is op de vitrines aangegeven waar de onderzoeker iets kan vinden.

Zodra de mand gevuld is, navigeert het gezin weer naar de volgende haven/kist, om weer verder te ruilen. Na vijf havens zijn ze klaar en kunnen dan bij het eindpunt, thuishaven Lelystad, checken hoe ze het hebben gedaan. Eerst checken ze of ze de spullen van hun missie wel in hun mandje hebben zitten, daarna tellen ze de waarde van die spullen op. Het geheel duurt zo’n 15 minuten en de kinderen vinden het enorm leuk om te te doen.

Ruilen is leuk
Wat het spel leuk maakt is het ruilen zelf. Kinderen duiken de verschillende kisten en vinden daar van alles. En misschien niet geheel toevallig, de sabel en de rapier zijn zeer gewild bij de jongetjes terwijl de meisjes de knuffelvissen geweldig vinden. Ze vinden het ruilen zo leuk dat ze spullen verzamelen die niet bij hun missie horen. Het gaat namelijk niet om gewoon zomaar ruilen om de hoogste waarde te krijgen, het moeten ook nog de juiste spullen zijn. De verkeerde spullen leveren geen punten op. Maar dat maakt ze dan weer niet uit. Zodra ze de rapier hebben gevonden laten ze die niet meer gaan.

Koppeling tentoonstelling zelf
Dat het spel van ruilen en zoeken naar havens/kisten zo leuk is, is tevens het minder geslaagde aan het spel. Kinderen raken zo gefocust op de spullen zelf dat ze niet meer de vragen lezen op de achterkant van de ruilvoorwerpen, laat staan op zoek gaan naar de antwoorden in de tentoonstelling zelf. Om dit op te lossen hebben we eerst geprobeerd extra bonuspunten te geven voor de juiste antwoorden, maar dit had niet het gewenste resultaat. Ze hebben geen enkele behoefte aan extra punten, bleek uit de test, en misschien ook wel niet aan de informatie zelf.

Handelen kunnen ze, nu nog kijken
Wat de kinderen wel wilden was iets van een oorkonde of iets anders na afloop waaruit bleek dat ze het goed gedaan hadden. Iets om mee naar huis te nemen, iets dat permanenter zegt dat je goed kunt ruilen, dat je het spel goed gedaan hebt. Uiteindelijk is dit een handelsdiploma geworden. De kinderen worden gecomplimenteerd met hun handelsvaardigheden maar ook opgeroepen nog in de vitrines op zoek te gaan naar een drietal voorwerpen. Handelen kunnen ze nu, maar kijken?

Spelen?
Spel spelen met je kinderen? Bezoek museum Nieuwland, pak bij de start een mand, verdeel de rollen en handel je rijk. Kijk eens of je ze zover kunt krijgen dat rapier of die vis te laten liggen en es echt op zoek te gaan naar de spullen die behoren bij de missie. Als je ze dan ook nog zover krijgt een blik in de vitrines te werpen naar aanleiding van een van de vragen op een voorwerp, helemaal perfect. En lukt dat allemaal niet? Maak niet uit, ga gewoon lekker handelen. Lol hebben ze toch wel!